رؤیا چیست؟
رؤیا، صحنه یا حادثهای است که در خواب رؤیت میشود و چونان «علم» در اختیار خواببین قرار میگیرد؛ صحنهای که در آن قدرتهای نهفته انسان، فرصت ظهور یافته و در آینهای صاف و شفاف، صفات افراد نمایان میشود.
رؤیا، رابط وحی است و منشأ تحولات شگرفی در باورها و اندیشههای آدمی در طول قرون و اعصار بوده است، هشدارهایی در ارتباط با مسایل روحی، روانی و جسمی از این طریق به افراد داده میشود و آنان را با جهان ماوراء ماده و طبیعت آشنا میسازد.(1)
رؤیاهای صادقه یا خوابهای حقیقتنما چه ویژگیهایی دارند؟
خوابهایی که با حوادث خارجی روزمره، صفات اخلاقی و ناملایمات جسمی و روحی هیچ گونه ارتباطی نداشته، در زمانی مناسب و با شرایطی به دور از هر گونه عواملی دیده شود، رؤیای صادقه نامند. چنین خوابها از آن نظر که ارتباطی تعجبآفرین بین امری وجودی ـ یعنی رؤیا ـ با امری عدمی ـ یعنی حادثه آینده که هنوز اتفاق نیفتاده است ـ برقرار میکند و نکاتی را بیان مینماید، حقیقتنما یا صادقه نامیده میشود. مثل رؤیایی که در آن به ایجاد حادثهای برای شخصی، خانوادهای یا جامعهای در آینده اشاره شده و خبر از ماجرایی از این طریق داده میشود و پس از چندی عین آن صحنه و حادثه اتفاق میافتد!
رؤیاهای حقیقتنما که شخص خواببیننده، هیچ گونه تعریف و تمثیلی در آن نکرده و بدون واسطه با تأویل خود تطبیق میکند، رؤیاهای صادقه و صالحهای است که افزون بر قطع ارتباط با «طبیعت و مادیت» با شروع خواب، رشتههای اتصال با «عالم مثال» نیز جدا شده و ارتباطی روشن با «عالم عقل» برقرار میشود. میزان روشنگری و صادق بودن چنین رؤیاهایی بستگی بسیاری به ویژگیهای انسان در حالت بیداری دارد. آنان که از بامداد تا شامگاه چونان دیدهبانی تیزبین و زیرک، مراقب دشمن درونی و بیرونی بوده، از ورود و حضور شیطان و شیطانصفتان در سرای دل و دیده، بیمناک گشته، در صدد تطهیر و پاکسازی سرزمین وجود خویش برمیآیند و در گفتار و رفتار و پندار خویش دقت، ظرافت و حساسیت بسیاری دارند، چنین الهامات و اشراقات ملکوتی نصیبشان میشود. مرتبه والای پاکان و صالحان، معصومان ـ علیهمالسلام ـ بویژه حضرت محمد ـ درود الهی بر او و دودمان پاکنهادش باد ـ بوده که رؤیای صادقه آنان، چونان بشارتی عرشی محسوب میشود.
محدث نوری میفرماید: «رؤیا، راهی است برای شناخت احوال نفس و اینکه آیا نفس سعادتمند است یا شقاوتمند».(2)
علامه طباطبایی معتقد بود:
«اخلاق و سجایای انسانی، تأثیر زیادی در نوع تخیل رؤیایی انسان دارند. آن کسی که انسان یا عملی را دوست دارد به طور مداوم در خواب و بیداری آن را تخیل میکند و میبیند.»(3)
رؤیا راهی است که از آن به خوبی میتوان از حال مردگان، شهیدان و محبوبان خویش اطلاع یافت. گاه از رنج و اندوه کسانی که در دنیا مرتکب گناهانی بوده و در خواب به ما، حقایق هستی را نمایانده و یا طلب یاری در دوری عذاب میکنند، گاهی از گمشدهای که ما به دنبال او هستیم، ما را باخبر میسازند، زمانی نسبت به جایگاه والای خود در کنار پاکان، صالحان و معصومان ـ درود الهی بر آنان باد ـ پرده برداشته، نسبت به عباداتی چون صدقه و نماز یا اخلاص در عبادات و یا کیمیاگون بودن ولایت اهلبیت در آن سرای جاودان گفتههای گرانقدری میگویند.(4)
منابع:
1. مجمعالبحرین، طریحی، مجلد اول، ص115؛ لغتنامه دهخدا، ج8، ص12420؛ رؤیا از نظر دین و روانشناسی، رضوان طلب، ص20 و 21
2. دارالسلام، ج1، ص15.
3. تفسیر المیزان، ج13، ص270.
4. رؤیا، فروید، ترجمه محمد حجازی، ص5.